Chuyên gia cảnh báo chồng chéo dữ liệu trong kế hoạch thu thập thông tin nhà ở của Bộ

Việc thu thập dữ liệu sẽ chỉ thực sự hiệu quả nếu Bộ xây dựng thiết lập được cách kết nối và chia sẻ thông tin, thay vì yêu cầu khai báo lại.

Trong dự thảo nghị định về xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu về nhà ở, thị trường bất động sản đang lấy ý kiến, Bộ Xây dựng đề xuất tổ chức, cá nhân phải cung cấp thông tin quyền sở hữu nhà ở để tích hợp vào hệ thống thông tin quốc gia từ năm 2026.

Rủi ro trùng lặp

Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tịnh Thông cho biết, đề xuất này là bước cần thiết nhằm hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về nhà ở và thị trường bất động sản, phù hợp với Luật Nhà ở 2023. Nó cung cấp nền tảng pháp lý cho việc quản lý dữ liệu hiện đại và minh bạch.

"Nếu được triển khai đúng cách, việc tích hợp dữ liệu sẽ giúp thị trường minh bạch hơn, giảm đầu cơ, ngăn chặn tình trạng định giá hai lần và trốn thuế, cũng như hỗ trợ lập kế hoạch, định giá và đánh thuế tài sản. Người dân và doanh nghiệp cũng sẽ được hưởng lợi khi chỉ gửi thông tin một lần vì dữ liệu sẽ được chia sẻ trên các hệ thống hành chính", ông Bình nói.

Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng việc trùng lặp dữ liệu và gánh nặng hành chính gia tăng là những rủi ro thực sự vì những thông tin như tên, số CMND, địa chỉ, khu vực và tình trạng pháp lý đã tồn tại trong cơ sở dữ liệu đất đai, dân số và thuế. Nếu không có cơ chế chia sẻ dữ liệu, việc yêu cầu công dân khai báo lại sẽ lãng phí và gây bực bội.

Bình nhấn mạnh ưu tiên là kết nối cơ sở dữ liệu hiện có, chỉ yêu cầu công dân bổ sung các thông tin còn thiếu nhưng vẫn đảm bảo bảo vệ dữ liệu cá nhân. Ông đề xuất lộ trình gồm 2 giai đoạn: 2026 kiểm tra chéo và chuẩn hóa dữ liệu và 2027 hoàn thiện các tờ khai còn thiếu.

Đồng ý với kế hoạch của Bộ Xây dựng, Trần Xuân Lương, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường Bất động sản Việt Nam, lưu ý rằng việc phát triển cơ sở dữ liệu lẽ ra phải được triển khai từ lâu.

Tuy nhiên, Lương chỉ ra rằng đề xuất của Bộ trùng lặp với công việc mà Bộ Tài nguyên và Môi trường (MAE) và Bộ Công an (MPS) đang thực hiện trong việc phát triển cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia.

"Một cơ quan thu thập dữ liệu đất đai, trong khi một cơ quan khác thu thập dữ liệu nhà ở. Về bản chất, bất động sản bao gồm cả quyền sử dụng đất và quyền sở hữu các tòa nhà gắn liền với đất. Điều này có nghĩa là MOC cũng sẽ phải cập nhật dữ liệu đất đai. Do đó, một sáng kiến có ý nghĩa có thể trở nên quan liêu, tốn thời gian và trùng lặp," ông nói.

Từ Hàn Quốc và Nhật Bản, Lương đề xuất Việt Nam nên phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất bao gồm cả nhà ở và đất đai để quản lý hiệu quả và nhất quán hơn.

“Trung tâm Dữ liệu Đất đai và Nhà ở Quốc gia nên được thành lập dưới một cơ quan quản lý duy nhất để giám sát tất cả thông tin liên quan đến đất đai, nhà ở và các công trình gắn liền,” ông đề xuất.

Nếu không tích hợp, sẽ có “nhiều phiên bản của sự thật”

Trong khi đó, chính quyền địa phương và cơ quan quản lý đất đai cũng yêu cầu người dân gửi thông tin quyền sở hữu đất đai trong chiến dịch “làm sạch thông tin đất đai”. Luật sư Diệp Năng Bình bày tỏ quan ngại về việc chồng chéo dữ liệu giữa cơ quan quản lý đất đai, chính quyền địa phương và Bộ Xây dựng.

Người dân đã nhiều lần cung cấp thông tin tương tự trong quá trình đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cập nhật quyền sở hữu. Nếu Bộ tiếp tục yêu cầu kê khai riêng vào năm 2026 mà không tích hợp hệ thống dữ liệu sẽ làm tăng thêm gánh nặng hành chính và phân tán dữ liệu quốc gia.

Theo nguyên tắc “một nguồn – nhiều mục tiêu”, dữ liệu nhận dạng cá nhân đã tồn tại trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (Bộ Công an), trong khi thông tin về lô đất và quyền sở hữu nằm trong Cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia (Bộ Tài nguyên và Môi trường).

Do đó, theo ông Bình, Bộ Xây dựng chỉ nên truy cập và tự động đồng bộ hóa dữ liệu hiện có này thông qua Nền tảng chia sẻ dữ liệu quốc gia, yêu cầu người dân chỉ cung cấp thêm thông tin cụ thể về nhà ở (chẳng hạn như loại tòa nhà, diện tích sàn và tình trạng pháp lý) không có trong các hệ thống khác.

"Thay vì yêu cầu người dân khai báo lại, Bộ cần tập trung thiết lập cơ chế kết nối, chia sẻ dữ liệu. Cách làm này phù hợp với nguyên tắc 'công dân khai báo một lần' nêu tại Luật Giao dịch điện tử 2023", ông Bình nói.

Ông cũng cảnh báo rằng nếu các bộ và cơ quan không đồng bộ hóa hệ thống của mình thì dữ liệu sẽ bị chồng chéo và không nhất quán.

"Nếu mỗi cơ quan xây dựng kho lưu trữ dữ liệu của riêng mình mà không kết nối với nhau, sẽ có 'nhiều phiên bản của sự thật', khi cùng một tài sản có hồ sơ khác nhau về quy mô, giá trị hoặc tình trạng pháp lý giữa các cơ quan. Điều này có thể dẫn đến sai sót trong việc định giá đất, thuế tài sản và quy hoạch đô thị, gây lãng phí tài nguyên và làm xói mòn lòng tin của công chúng," ông cảnh báo.

Nguyễn Lê